Chapters 81-90

TIRUKURALI  Na sere tabu

Volā o Tiruvaluvā

Translated by Dr. Paul Geraghty

Wase 2: Na iyau

81	Veidouvaki
801	Nida vaitau makawa, eda sega ni cata na veidouvaki.
802	Na veidouvaki e usutu ni veitau, era sau ciqoma na vakaitovo.
803	Cava na yaga ni veitau makawa, nida sega ni ciqoma nodra doudou eso me vaka ga na noda.
804	Era dau rokova na tamata vakaitovo nodra veiyalayalati doudou na nodra itau.
805	Ni cakava o noda itau e dua na ka mosimosi, meda ciqoma ga ni a caka ena lecaika se na doudou.
806	Koya e sakitaki nona veitau e sega ni rawa ni vakaisina nona itau, me yacova na mate.
807	Koya e dei na yavana ena sala ni veilomani ena sega ni yali vua na loloma, veitalia mada ga na itovo ca nei nona itau makawa.
808	Koya e sega ni vaqaqai nona itau makawa me baleta na itovo mosimosi, e okata na siga a vakacacani kina me siga kalougata.
809	O vuravura e dau taleitaki ira na veitau dede.
810	Koya e sega ni bau levataka na itovo ca nei nona itau dredre, ena dokai mada ga vei ira na kena meca.

82	Veitau lawaki
811	Nodra veitau na tamata velavela era lasutaki veilomani, e vinaka me kua ni tubu, me seavu ga yani.
812	Na mataqali itau e dau kabiti keda ga me rawa lomana, qai biuti keda ni sega ni rawa, e vinaka cake beka me kua.
813	Koya e fikataka na yaga ni veitau e vaka na saqamua se na baubutako.
814	Vinaka meda tu duadua, ca nira noda itau na tamata era dro ena gauna ni leqa, me vaka na ose e raranivalu.
815	Vinaka meda kua ni veitau kei ira na sega ni dau veimaroroi.
816	E ca mera noda itau na lialia, vinaka cake vakatini na milioni mera keda meca na tamata vuku.
817	E vinaka cake vakadua na drau na milioni na keda meca vei ira na noda itau era lasutaki veilasamaki ga.
818	Ke bese ni cakava ena vukumu o nomu itau na ka e rawa ni cakava, cemuri koya.
819	E ca meda maliwai ira na veicalati nodra vosa kei na nodra itovo, ena tadra mada ga.
820	Ke dua e taleitaki iko ni drau tiko taurua, qai vakalecalaca e matanalevu, me kua sara ni nomu itau.

   

83	Veitau lasu
821	Na itau lasu e vaka na dutua, ni waraka tiko na gauna vinaka me vakacaca kina.
822	Na itau e sega vua na loloma e vaka na saqamua.
823	Koya e sega ni itovo vinaka e sega ni rawa ni yalovinaka, veitalia na levu ni nona vuli.
824	Qarauni ira na tamata ca era matadredrede ni ca tu na lomadra.
825	Kua ni vakabauta nodra vosa na sega vei ira na lomana.
826	Koya e sega vua na loloma ena tobo totolo, se kamica vakacava na nona vosa.
827	E rerevaki na dakaititi ni loloci; kua gona ni vakabauti ira na kemu meca nira lolou ena vakarokoroko.
828	Na roqoliga mada ga e rawa ni vunitaki kina na iyaragi; e vaka tale ga kina na wainimatadra na meca.
829	Kua ni veitau kei ira na uvudavuitaka nodra loloma, e loma era veivakaisini.
830	Nira mai veiyaloni na meca, ciqoma toka mada me yacova na gauna e ganita.

84	Yalowai
831	Koya e sega me nona na veika e vakavu ca, qai laiva na veika vivinaka me cawadru e ligana, e yalowai.
832	E yalowai duadua o koya sa mai domona e dua na itovo velavela.
833	Koya e sega vua na madua, na vuku, na veilomani, se na veimaroroi - qori dina na yalowai.
834	E sega ni dua e sivita na yalowai nei koya e kila na itovo vinaka, e rawa ni vakamacalataka, e sega ga ni muria.
835	O yalowai e sucu ga vakadua ena soqova na leqa ni dua e sucu vakavitu.
836	Na ka e saga o yalowai ena sega ni vakacavara, ena tini ga e valeniveivesu.
837	Ni sa vakaiyau o yalowai, era mamarau ga na vulagi, na wekana era walokai.
838	Ni sa vakaiyau e vaka na lialia ni mateni.
839	E uasivi na veitau kei ira na yalowai, ni sega ni vakamosiyalo na veitalatala.
840	Ni maliwai ira na vuli o yalowai, e vaka na yava soso e rumunimoce.

85	Lecaika
841	Na lecaika ga na dravudravua dina; vei tamata vuli, e sega tale na leqa e wili me dravudravua.
842	Ke cakava o lecaika e dua na cakacaka ni loloma, e sega na vuna, e kalougata ga o koya e caka vua.
843	Na ca era vakavuna vakataki ira na lecaika, e lailai tale na ca era vakavuna na kedra meca.
844	Na lecaika dina noda lecava noda lecaika.
845	Ni lasutaki vuku o lecaika, ena vakatitiqataki mada ga na ka e bau kila vinaka tu.
846	Koya e via ubia na yagona qai weletaka na leqa ni vakasama, e lecaika dina.
847	Nida lecava na ivolatabu, da sega ni muria, eda na leqa vakalevu kina.
848	Koya e sega ni kila vakataki koya, qai bese ni muria na vosa, e vaka e tauvimate tu ena nona bula taucoko.
849	Na nodra rai na lecaika e vakatau ga vei ira. O koya gona e via vakavulici ira ena tini lecaika.
850	Koya e vakacala na ka eda vakadinata kece, ena wili me tevoro e vuravura.

86	Veicati
851	Na veicati na mate vakatubu veisei.
852	E vinaka meda kua ni veivakamavoataki ena veicati, veitalia ni so era veivakalolomataki ena nodra veiwasei.
853	Koya e sega ni bau tauvi koya na veicati, ena rogo tawamudu.
854	Ke sa valuti rawa na veicati, na itovo vakatubuca duadua, ena yaga vakalevu sara na vuana.
855	O cei e doudou me tarovi ira na sega ni dau veicati?
856	Koya e lasava na veicati sivia, ena rusa totolo ga.
857	Koya e dau vakasama ca ena veicati, e sega ni vakaibalebale vua na ivolatabu, ni rawa kina na veika cecere.
858	E rawa na inaki kece nida sega ni veicati; koya e susuga na veicati ena vuavuaica.
859	Nida kalougata tiko, eda sega ni dau veicati; nida kalouca tiko, e tuburi keda na veicati.
860	Na vua ni veicati na veika caca; na vua ni itovo vinaka, na irogorogo.

87	Kaukaua ni veisevaki
861	Kua ni coqo na tamata kaukaua; coqa ga na tamata malumalumu.
862	Koya e sega vua na veilomani se na itokani yaga, qai malumalumu tu, e sega ni valuta rawa na meca.
863	Koya e datuvu, sesewa yalodredre, qai tawaloloma, ena rawarawa nodra valuta na meca.
864	Koya e dau yalokatakata qai yalototolo, e rawarawa sara ni valuti ena veivanua, vei keda kece.
865	Koya e lecava na itinitini ni sasasga, weletaka na itavi, sega ni kauaitaka na irogorogo ca, qai sega vua na itovo vinaka, e valuti rawarawa.
866	Ni cati iko e dua e dau cudrucudru wale qai dau garogaro, mo marautaka.
867	Ni cati iko na tamata liumuri, mo ciqoma, veitalia ni o saumi ilavo kina.
868	Koya e sega vua na itovo vinaka qai levu na kena imele, ena sega nona itokani, ena rawarawa gona nira valuti koya na meca.
869	Ni sa cati keda na datuvu lecaika, sa vo meda rawati keda.
870	Koya e vuli vakavo, yalolekaleka, qai sega ni dau rawata e dua na ka, ena sega ni bau rogo.

88	Vakadikeva na veisevaki
871	Na veimecaki na ka ca; kua ni lasava, kua mada ga ni qitotaka.
872	E mamada nodra veimecaki na liganiwau, bibi nodra veimecaki na vuli.
873	Koya e tiko duadua qai le levu era sevaka, era vuku sara vua na lialia.
874	Era lewai vuravura na tamata cecere era lomani ira mada ga na kedra meca.
875	Ni o tiko duadua rau qai tu e matamu e rua na meca, saga modrau veilomani kei na dua vei rau.
876	Ena veigauna eso, e rawa ni o tovolei ira nomu itau; ni tubu ga na leqa, kua sara ni tovolei ira na nomu itau, se biuti ira.
877	Kua ni talanoataka nomu druka vei ira na lecava; kua ni vakatakila nomu malumalumu vei ira na meca.
878	Nida kila na itovo ni ivalu, viribai qai tataqomaki, ena seavu yani nodra qaqa na meca.
879	Vakamatea na kau votovotoa ni se lailai; ni sa levu, ena votoka na ligamu.
880	Koya se sega ni valuta na meca e sega ni bula, veitalia ni cegu tiko.

89	Meca e loma
881	Na vanua rurugu kei na wai erau vu ni bula, e rawa tale ga ni rau vu ni ca; e vaka kina na wekada, e rawa, e rawa nira vu ni ca.
882	E sega so ni rerevaki na meca vakaiselewau; e rerevaki ga na meca e kaya ni wekada.
883	Meda qarauna na meca e loma, de qai gata vaka na isuvi ni dreta.
884	Ni dua e tu e loma na kena meca, e na mavoa vei ira na wekena dina, ena tubu tale ga e levu na leqa.
885	Na veimecaki vakaveiwekani e vakavu leqa, yacova sara na mate.
886	Nira veisei na ilala drede; sa na yaco dina ga na leqa.
887	Na vuvale veisei e vaka na tavaya kei na kena isogo, erau rairai veikabiti ia rau veisivi dina tiko.
888	Na kaukamea mada ga e rawa ni varoti; se dei vakacava na vuvale, ni tatawasewase, ena malumalumu ga.
889	Na veimecaki e loma, veitalia mada ga ni somidi, e rawa ni vakavu ca.
890	Na tiko vata kei na meca e vaka na tiko vata kei na gata e loma ni vale.

90	Kua ni vakacacani ira na vakaitovo
891	Na sala uasivi ni tataqomaki, meda kua ni vakacacani ira na vakaicaqe.
892	Koya e beci ira na vakaitovo, ena tavoraki vakalevu vei ira.
893	Ke sa lomamu dina mo rusa, mo vakacacani ira na vakaicaqe.
894	Koya e vakacacana na tamata qaqa, sa via mate.
895	Koya e vakacudrui ira na cecere, e sega na vanua me bula kina.
896	Koya sa kama e rawa ni bula; koya sa vakacacani ira na vakaitovo, sa oti sara ga vua.
897	O vutuniyau mada ga ena rusa, kevaka e vakacudrui ira na vetaicake ni vakaitovo.
898	Cava na yaga ni irogorogo kei na iyau, nira sa cudru na tamata maqosa?
899	Ke sa katakata o koya e tutaka na itovo vinaka, na turaga levu mada ga ena qera.
900	Nira sa katakata na vakaitovo, o ira mada ga e uasivi nodra ito kei na kedra bai, era na sega ni bula.