Chapters 71-80

TIRUKURALI  Na sere tabu

Volā o Tiruvaluvā

Translated by Dr. Paul Geraghty

Wase 2: Na iyau

71	Kidava
701	Koya e kidava rawa na dina ni galuvaki, e vaka na vatutalei e vuravura. (Rau vakaibalebale ruarua na vosa kei na galu).
702	Koya e makare vinaka vua na vakasama, e vaka na Kalou Sau.
703	Na turaga me soqoni ira na dau kida - na kedre dredre e mamada na gacagaca ni yagona.
704	Koya e kidava na vakasama sega ni vakavotui, e sega ni tamata, dina ni tu keca vua na gacagaca ni yago ni tamata.
705	Koya e dau qai kila na yalo ni sa rogoca na vosa, e vaka na mataboko.
706	Me vaka ni vakaraitaki ena iloilo na ka e voleka kina, na mata e vakaraitaka na vakasama.
707	E vuku na matada, ni laurai kina na marau kei na rarawa ni lomada.
708	Nida maliwai ira na dau kida, meda tu ga me laurai na matada. (Veitalia nida sega ni vosa vei ira, era kilai keda ena matada.)
709	Vei ira na kila na yalokanimatada, e laurai kina na veicati kei na veilomani.
710	O ira na vuku era tauri itukutuku ena nodra dikeva ga na mata.

72	Kidava na soqo
711	Koya e kila na mana ni vosa e dau kila na yalo ni soqo, dikeva rawa, qai vosa.
712	Koya e kila ni laulau na vosa, me macala vua na soqo, ena qai vosa.
713	Koya e vakarautaka nona vosa ni se sega ni kila na yalo ni soqo, e lecaika ena vosa e matanalevu, qai vuli vakavo.
714	Noda kila na yalo ni soqo e wili kina noda yalomakare e matadra na vuku, qai yalowai e matadra na lecaika.
715	Na vakarokoroko e matadra na vuli, e vaka na itovo vakamadua.
716	Ni dua e cala e matadra na vuli, e vaka na itovo vakamadua.
717	Ena dau rogo o koya sa vuli, ni vosa tiko e matadra na uasivi nodra kila.
718	Nida talimagimagi e matadra na vuku era kila na ka e sega ni vakamacalataki, e vaka na suya na iteitei e sega ni yaga me sui.
719	Koya e rawa ni vosa vakaibalebale e matadra na vuli, me kua ni vosa e matadra na yacola, veitalia ni sega ni nakita.
720	Na vosa e matadra na tamata wale e vaka noda sova laivi na denioni  (se na mataniciva e matadra na vuaka).

73	Douvaka na soqo
721	Koya e vakaitovo qai kila na mana ni vosa, e sega ni dau tata ena nona ririkotaka na vosa e matanalevu.
722	E vuli dina ga o koya e rawa ni vakaraitaka nona vuli e matadra na vuli.
723	E tutuyadua dina e bole mate e raranivalu; e tutuyadua sara e bolea me tu e matadra na vuli.
724	Meda tukuna na ka eda kila e matadra na vuli, da qai vuli vei ira na torocake nodra kila.
725	Meda vaqara na ivola e ganita meda vuli kina, meda qai doudou kina na saumi taro vei ira na vuli.
726	A cava na yaga ni iselewau vei datuvu? A cava na yaga ni ivola vei koya e madua e matanalevu?
727	Na ivola e ligai koya e rere e matanalevu e vaka na iselewau e ligai datuvu e raranivalu.
728	Koya e sega ni rawa ni vosa matata e matadra na vuli e sega ni yaga, veitalia na levu ni nona vuli.
729	Koya e rerevaka nodra soqo na vakaitovo, e vinaka cake na tabuvuli.
730	Koya e sega ni tukuna na lomana ni rerevaka na soqo, dina ni bula tiko, e vaka ga na mate.

74	Na vanua
731	E sautu na vanua nira lewena na dauteitei ligabula, na tamata vakaitovo, kei ira na vakaiyau era taleiaki raraba.
732	E taleitaki na vanua vutucoqa ena iyaubula, e rawa tu ga kina na iyau.
733	E sautu na vanua era dau saumi ivakacavacava tu ga na lewena, veitalia ni tubu koso na leqa.
734	E sautu na vanua e sega kina na viakana, na tauvimate, se na meca.
735	E sautu na vanua e yalovakacegu kina na turaga ni sega kina na ilala via vorati koya, na kanakanayarua, se na daubasulawa.
736	Na vanua uasivi duadua, koya e sega ni rawa ni kabai vei ira na meca, qai rawa ni tubu tale kevaka mada ga e vakavuai.
737	E divi na vanua ena kena waivure, na wai mai lagi
738	E lima na vatutalei ni vanua; na bula vinaka, na iyau, na vuaniqele, na lewenivanua marau, kei na koronivalu qaqa.
739	E vanua vinaka ga na kena e vure mai kina na iyau, sega ni o koya e rawa ga kina na iyau ena nodra tavoraki na lewenivanua.
740	Kevaka mada ga e tu kece kina na ka qo, e sautu ga na vanua ni liutaki vinaka.

75	Koronivalu.
741	Na koronivalu e rawa kina ni kabai na meca; e yaga tale ga vei ira na via taqomaki.
742	Na koronivalu me tu kina na wai makare, vanua vakaitamera, delana, kei na veikauloa.
743	Era kaya na vuli ni va idivi ni koronivalu me kabakabai dredre kina; na kena rewa, na raba, kena kaukaua, kei na iyaragi.
744	Na koronivalu me lomanibai vakaitamera e rawa ni ratou taqomaka e le vica ga, me seva kina nodra igu na meca.
745	Na koronivalu me vodi vei ira na meca, me soli kedra na vakararavi kina, qai itikotiko vinaka vei ira na lewena.
746	Na koronivalu me tu kece kina nodra gagadre na lewena kei na sotia, nira na yaga ni sa na kabai.
747	Na koronivalu me vodi ena sala tolutolu; kovuti, kabai, se veretaki vei ira na kanakanayarua.
748	Na koronivalu e vaqerai ira na kovuta, mera qaqa kina na lewena.
749	Na koronivalu me vakadrukai ira na meca, me tudonu kina ena lagilagi.
750	Veitalia na ka kece qo, ena maumau wale na koronivalu ni tataunaki vei ira na ligasave.

76	Kumuni iyau
751	Na iyau e vukica na ka wale me ka bibi; e ka bibi duadua gona na iyau.
752	Tamata kece e beci ligalala; o vakaiyau eda vakacerecerea kece.
753	Na rarama tawamudu vakatokai me iyau e vakaiyau eda vakacerecerea kece.
754	Na iyau kumuni ena sala savaava e vu ni itovo vinaka kei na marau.
755	Meda cata na iyau e rawa mai ena sala tawaloloma.
756	Na iyau sa sega ni kilai na kena itaukei, na ivakacavacava, kei na iloloma mai vanuatani e nona ga na tui.
757	Na iyau na tina vakacabecabe, e susuga na gone e sucu ena loloma vei tinana, (E yaga na iyau me mana kina na loloma).
758	Koya e yavutaka e dua na sasaga ena ilavo e veirauti e vaka e dua e tu mai delana me sarava na veivala ni elevadi. (E sega ni rawa ni mavoa kina).
759	E dodonu meda rawa iyau. E sega na ka e sivita na iyau me uruca na kuila ni meca.
760	Koya sa rawa iyau vakarauta (ena sala savasava) ena nona na itovo vivinaka kei na marau.

77	Na uasivi ni mataivalu
761	Na iyau levu duadua ni tui, na mataivalu e taucoko tu, qai tabuvakasuka e raranivalu.
762	Na douvaka na mate ni sa leqataki na tui, e rawa ga ni sa kena itovo makawa.
763	A cava na yaga ni mataivalu vakaitamera qai rogolevu me vaka na ua ni wasa; era dau drovaka na kalavo na vakasisi ni gata.
764	Na mataivalu vinaka e sega ni yalolailai e raranivalu, se me rawai ena kanakanauarua, e tu vua na yaloqaqa sa matau makawa tu.
765	Na mataivalu e rawa ni tu vakadua ena tataqomaki, veitalia ni kaba vagumatua tiko mai o kalou ni mate.
766	E va na bai ni mataivalu; na yaloqaqa, na yalododonu, na itovo vinaka makawa, kei na yalodei ni kena iliuliu.
767	Na mataivalu qaqa na kena e rawa ni vorata na kaba, ni qaseta tiko na iwalewale ni toso i liu.
768	Kevaka mada ga e guce na mataivalu ena kaba kei na viribai, e rawa ni uasivi ke muria na lewa e raranivalu.
769	E dau qaqa na mataivalu ni sega ni dua e dro, se beca na iliuliu, se lailai na iyaragi.
770	Veitalia ni vica tu na sotia yaloqaqa makawa, en guce na mataivalu ni liutaki vakaca.

78	Yalo vakaivalu
771	I ra meca! Kua ni bolea noqu turaga; o ira na sa bolea eliu era sa qele tu qo.
772	Vinaka meda taura na moto sa calata na elevadi, ca na gasau sa lauta na ravete.
773	Na yaloqaqa noda dauvaki ira na meca; kena ilutua noda lomana na meca ni sa leqa tu.
774	Koya sa coka mate na elevadi e dau cavuta tale na moto ena marau (me coka tale e dua).
775	Na sotia e sauriva ni cokai koya mai na meca, e druka.
776	Vei sotia e sauriva ni cokai koya mai na meca, e druka.
777	O ira na sotia era beca na bula, ra guta ga na rogo tawamudu, sa daumaka ni vakavesa na yavadra.
778	Era sega ni domona na bula na sotia, era sega gona ni cata ni cdruvi ira nodra turaga.
779	O cei me beitaka na sotia ni yalayala lasu, ni dau bolemate ena yalodina?
780	E yaga meda masulaka na mataqali mate e vakaturu wainimata vua na turaga.

79	Veitau
781	Na cava e sivita na veitau? Na cava tale e taqomaki keda?
782	Na veitau kei ira na vuli e vaka me tubu na vula; na veitau kei ira na lialia e vaka me yavu na vula.
783	Me vaka ni tubu noda taleitaka na ivola ena noda wilika tale, e tubu tale ga noda taleitaka na veitau kei ira na vakaitovo, ena levu ni noda veimaliwai.
784	E sega ni yaga ga ni veitau na veilasamaki; e kena yaga tale ga meda qarauna na nodra itau me kua ni sivia na iyalayala (kua ni cala).
785	E sega ni susu na veitau ena sota wasoma; e susu ena veiyaloni.
786	E sega ni kilai na veitau ena matadredredre; e kena yavu na marau ni veiyaloni.
787	Noda itau e dau veivakasalataki meda qaqarauni, tuberi keda meda itovo dodonu, qai veivuke ni tubu na leqa.
788	Na totolo ni veivuke na noda itau, e vaka na ligada ni yatova na isulu sa sisi tiko.
789	Na usutu uasivi duadua ni veitau, meda dau veivukei ni tubu na leqa.
790	E mamada na veitai nida veivakabekabei. (Kevaka eda kaya, "Au doka noqu itau, o koya e lomani au vakalevu," ena waicala ga kina na veitau.

80	Qarauna na veitau
791	Na ka rerevaki duadua meda veitau vakaveitalia; ni sa buki oti na veitau, sa dei sara ga.
792	Na veitau vakaveitalia e kauta mai na leqa e vaka sara ga na mate.
793	Meda dikeva rawa na itovo ni dua, nona kawa, nona leqa, nona veikalai, kei ira na wekena.
794	Veitalia na kena dredre, mo veitau kei na dua e kawa vinaka qai cata na irogorogo ca.
795	Tovolea mo veitau kei dua e rawa ni vakasalataki iko, veitalia ni vakatagici iko se vakacalai iko.
796	E dau qai kilai ga na dei ni noda itau nida satava na leqa.
797	Na ikalawa vinaka duadua, meda muduka noda veitau kei ira na lialia.
798	Kua ni vakasamataka na ka o na maduataka, se mo veitau kei dua e na dro ena gauna ni leqa.
799	Ke dua na nomu itau e drovaki iko ena nomu leqa, ena mosita na yalomu me yacova na mate.
800	Mo Veitau kei ira na yalosavasava. Muduka na veitau kei ira na lolovira, veitalia mo saumi ilavo kina.